“Wat als er iets gebeurt als ik dienst heb?”
“Wat als er iets gebeurt als ik dienst heb?”

“Wat als er iets gebeurt als ik dienst heb?”

"Toen de vraag kwam welke locatie hier in de regio als eerste de deuren wilde openen voor bewoners met dementie hebben we direct onze vinger opgestoken," vertelt Irmgard Evers, coördinerend verpleegkundige van de afdeling Hettenheuvel op Sydehem, Zeddam. Sydehem stapte op 16 mei af van het cijferslot op de deuren en geeft zo inhoud aan ‘Vrijheid voor dementie’. Maar daar ging wel wat aan vooraf. Het vereist een continu gesprek tussen het zorgteam en familie over gevoel en verstand. 

Irmgard: "In Zutphen en Lochem was er al ervaring mee en ook de nieuwe Wet zorg en dwang pleit duidelijk voor meer vrijheid. Uiteindelijk kent straks geen enkele locatie van Sensire nog gesloten deuren."

Vrijheid en veiligheid wegen

Het vervangen van de codesloten op psychogeriatrische afdelingen door gps-trackers en dwaaldetectietags voor bewoners vergt een zorgvuldige voorbereiding. Niet alleen facilitair en technologisch maar vooral in de hoofden van de betrokken medewerkers, bewoners en hun naasten. "Onder de collega’s heerste aanvankelijk terughoudendheid," geeft Irmgard eerlijk toe. "Op een schaal van nul tot tien scoorde niemand onder de vijf en de meesten daar net boven. Nadat we een presentatie hadden gegeven raakte men enthousiaster en schoof het cijfer wat op naar boven. De tendens was 'Ik vind het spannend, maar zie het belang'. Veel komt aan op het durven vertrouwen op de bewoners zelf en op de technologie. Ook onze precieze manier van voorbereiden was belangrijk."

Irmgard vertelt over het verschil tussen gevoel en verstand: "Met je verstand weet je dat de organisatie gekozen heeft voor dit beleid en dus verantwoordelijk is. Maar voor je gevoel ben jij verantwoordelijk. 'Wat als er iets gebeurt als ik dienst hebt?', denk je. We bieden volop ruimte aan zulke vragen en gevoelens."

Zelf kunnen kiezen

Ook bewoners en familie kunnen met vragen of angsten zitten. Ada Goldsmid, locatieraadslid van Sensire Sydehem en dochter van bewoonster Riek gaat ervan uit dat haar moeder niet in haar eentje naar buiten zal gaan. "Behalve dat ze dat ongezellig vindt, voelt ze zich onzeker, omdat ze hier de weg niet kent. Ze heeft weliswaar een gps-tracker en een dwaaldetectietag, toch gaat ze het liefst samen met een mevrouw die wél uit Zeddam komt."

Irmgard vertelt over een bewoner die beslist niet zelfstandig de deur uit wil: 'Dat doe ik niet. Ik heb vasculaire dementie, ik verdwaal en dan word ik bang.’ Irmgard vindt het belangrijk toch het gevoel van vrijheid te bieden. "Dat hoeft niet te betekenen dat je die vrijheid ook neemt."

Ada Goldsmid, locatieraadslid Sensire Sydehem: "Wat vrijheid inhoudt voor mijn moeder? Zelf het dorp in met wat geld op zak voor haar vertrouwde koffie in de supermarkt. Of naar dat leuke cafeetje, een ijsje eten. Eenvoudige dingen die voor velen heel gewoon zijn en die extra glans aan de dag kunnen geven."

Job Joosse is ook nauw betrokken bij Sydehems ontwikkeling naar meer vrijheid. Hij reageert: "Precies die keuze tussen wel of niet je vrijheid nemen – daar gaat het om. Dat is zelfstandigheid." Zijn vrouw Petra (81) met dementie woont ook op Hettenheuvel maar kan zelf niet onbegeleid naar buiten omdat iemand haar rolstoel moet duwen. Haar besef van vrijheid is bovendien zeer beperkt. Als lid van de locatieraad zet Job zich actief in voor de andere bewoners. 

Is het verantwoord?

Voordat een bewoner zelfstandig naar buiten kan bekijken arts, fysiotherapeut en ergotherapeut goed of dit verantwoord is. De ergotherapeut gaat met de bewoner het dorp in en let op of de bewoner:

  • de verkeersregels correct toepast;
  • in redelijke conditie is;
  • de stoep op en af kan;
  • de weg weet.

Daarna kan met bewoner en familie een zorgafspraak op maat gemaakt worden. Voor de ene bewoner geldt dat de dwaaldetectie-tag een seintje geeft aan een telefoon op de afdeling als meneer of mevrouw voorbij een bepaald punt of ‘baken’ komt. Bij een andere bewoner belooft het team elk half uur even op de gps-tracker te checken waar iemand op dat moment is.

Irmgard: "Een optie is om iemand een vaste route aan te leren zodat hij zelfstandig kan gaan wandelen, bijvoorbeeld met de ergotherapeut, een familielid of zorgmedewerker. Verder hebben we de buurt geïnformeerd over 'Vrijheid voor Dementie' en is de wijkagent op de hoogte."

Durven loslaten

Samen met de familie tot goede afspraken komen is cruciaal. Team, bewoner én familie zullen het in het begin onwennig vinden dat iemand – ondersteund door technologie – zelfstandig naar buiten kan. Voor de één betekent vrijheid onder de parasol op het terras aan de eigen kamer kunnen zitten, de ander wil lange wandelingen maken. Job: "Het is wel een 30-kilometer-dorp, maar toch kan er iets gebeuren." Ada: "In haar vorige woonplaats fietste mijn moeder nog, dat vonden wij als kinderen op een bepaald moment niet meer zo veilig. Wandelen is iets anders, dat lukt wel."

Irmgard vindt het logisch dat loslaten angst geeft en dat het tijd kost vertrouwen op te bouwen. "Je houdt van iemand, tenslotte." Ze vervolgt: "Het is heel belangrijk is om naasten goede informatie te bieden. Niet overtuigen, maar informeren. Dan kom je er uiteindelijk samen uit." Ada geeft aan dat haar zus in het begin inderdaad enige moeite had met het ‘open deuren-beleid’, maar nu vooral de voordelen ziet.

Vrijheid basaal voor persoonlijk welzijn

Job zit in het vrijheidssupportteam dat eens per maand overlegt over praktische zaken rond het openen van de deuren. Aan tafel zitten de arts, fysiotherapeut, ergotherapeut, zorgmedewerkers, mensen van de technische dienst en hijzelf als lid van de locatieraad. "We moeten alert blijven, ook na de opening. Als 'buitenstaander' kijk je met een andere blik. Zo hebben we besproken hoe we ongewenste bezoekers buiten houden, daar moet je ook over nadenken. Ook bekijken we wat er moet veranderen als bewoners gebruik gaan maken van hun eigen terrassen, die nu nog deels uitkomen op een parkeerplaats. En de inrichting van de 'Proathoek' moet misschien anders." Irmgard licht toe: "Dat restaurant is voor iedereen, ook voor bewoners voor wie naar buiten gaan te gevaarlijk is. Hoe aantrekkelijker je de “Proathoek” inricht, hoe lager de drang om naar buiten te willen.”

Het doet Ada ontzettend goed dat de medewerkers hier zó hun best doen voor het welzijn van de bewoners. “Ze kijken echt naar wat iedereen persoonlijk nodig heeft.” Irmgard: ‘Vrijheid is daarbij zó basaal.’

Geschreven door: Irmgard Evers

Coördinerend verpleegkundige afdeling Hettenheuvel Sydehem Zeddam